De Brabantse stichting Eenbes telt 26 basisscholen in de omgeving van Geldrop-Mierlo, Heeze, Laarbeek en Nuenen. Hoe werken zij samen aan kwaliteit? En wat zijn daarbij de rollen van de schoolleider, het bestuur en de Raad van Toezicht?

"Eenbes­scholen zijn er voor alle kinderen", zegt bestuurder Wim Klaassen. "Wij gaan zover als we kunnen om onze leerlingen te bieden wat ze nodig hebben. Vrijwel alle kinderen kunnen daardoor op hun eigen school blijven. En lukt dat toch niet, dan is er het vangnet van onze school voor speciaal basisonderwijs. Onderwijs moet niet alleen uitgaan van een aanbod, maar ook van een behoefte. Dan kom je veel verder."

Op basis van dit uitgangspunt werken alle geledingen van Eenbes samen aan een uitgebreid kwaliteitssysteem. Dat begint al in de klas, vertelt Marc Smits, hoofd onderwijs en ontwikkeling. "Leerkrachten en directeur zijn samen bepalend voor de leskwaliteit. Daarom werken we aan professionalisering door onze medewerkers te coachen en opleidingen te laten volgen. Eenbes kent expertisenetwerken van collega’s met dezelfde specialisaties, bijvoorbeeld taal, rekenen of interne begeleiding. Zij vormen lerende netwerken, die gebruikmaken van elkaars ervaringen. Verder geven orthopedagogen en coaches begeleiding in de klas." Eens per twee jaar doet Eenbes een tevredenheidsonderzoek onder de teams, ouders en kinderen uit groep 6, 7 en 8. "Dat geeft overzicht en laat trends zien," vertelt Smits. "Zo gaven de kinderen in 2017 aan dat de ICT­voorzieningen beter konden. Daarin hebben we inmiddels geïnvesteerd en dat is een goede zet geweest."

Feedback

Verder zijn interne audits en visitaties binnen Eenbes belangrijke middelen om kwaliteit aan te jagen. De visitaties vinden eens in de vier jaar plaats. Een team bestaande uit directeuren en ib’­ers van drie collega-scholen en een medewerker van de projectgroep Opbrengstgericht werken gaan dan naar een school van Eenbes. Ze bezoeken klassen en spreken met de directeur, ib’er, het team en leerlingen. Wendy Hollanders is betrokken bij dit systeem als directeur van kindcentrum De Vlinder in Geldrop én als interne auditor. "Tijdens een visitatie kijken we hoe een school ervoor staat, in hoeverre plannen zijn uitgevoerd. Vervolgens kan een school de conclusies uit de visitatie gebruiken bij de voorbereiding op de audit, die net als de visitatie ook eens per vier jaar plaatsvindt. We kijken onder meer hoe het staat met de ambities en doelen van een school, met opbrengstgericht werken en met de aandacht voor de leerlingen. We gaan natuurlijk ook na of een school voldoet aan de eisen van de onderwijsinspectie." Een visitatie is laagdrempelig, geeft feedback en laat zien waar een school nog aan moet werken. Een audit, die twee jaar later wordt uitgevoerd, is officieel. Er gaat een verslag naar de bestuurder. De directeur van de school schrijft een reactie op dit verslag en spreekt erover met de bestuurder. Als er veel aandachtspunten zijn, wordt gezamenlijk onderzocht wat beter kan.

Externe blik

"In elk auditteam loopt iemand van buiten mee," vertelt Klaassen. "Zo krijgen we ook een externe blik op onze scholen. Op die manier voorkom je dat een auditteam een slager wordt die zijn eigen vlees keurt. Daarom evalueren we ook twee keer per jaar met onze auditteams. Daarnaast willen we samen met andere schoolbesturen auditteams gaan opzetten. Door onze aanpak zijn prachtige verbindingen ontstaan. Om te beginnen horizontaal in de expertisenetwerken. Maar ook verticaal, waarbij mensen met verschillende functies samenwerken. We hechten veel waarde aan het adagium “autonomie in verbondenheid”. Elk van onze 26 scholen heeft de ruimte zelf keuzes te maken, binnen de kaders van de stichting. Auditteams houden daar rekening mee bij hun beoordeling." Eenbes werkt sinds vijf jaar met dit auditsysteem. Scholen zijn er volgens Hollanders aan gewend geraakt hun kwaliteit te verantwoorden en te waarborgen. De Vlinder gebruikt de methodiek van Stichting Leerkracht, onder het motto “elke dag een beetje beter”. ‘We hebben een verbetercultuur gecreëerd’, zegt Hollanders. "Zo vergaderen we niet meer, maar houden we eens per week een bordsessie met kleine actiepunten. De sessie duurt vijftien minuten, daarna maken we een lesontwerp. Leerkrachten werken daarin een thema uit voor hun klas. Ook gaan ze bij elkaar op lesbezoek om feedback te geven." In 2018 maakte Hollanders als directeur zelf een audit mee, en dat was leerzaam. "Aandachtspunten waren dat we meer aansluiting moeten zoeken bij kinderen die minder goed of juist heel goed kunnen leren en dat meer zelfsturing van de kinderen nodig is. Daar zetten we nu extra op in."
 

In elk auditteam loopt iemand van buiten mee. Zo krijgen we ook een externe blik op onze scholen
 

Professioneel toezicht

Eenbes stelt per vier jaar een koersplan op, waarin het bestuur vastlegt waar de organisatie naartoe wil. In het plan voor 2020-2024 is er extra aandacht voor het werkklimaat en de werkdruk. Klaassen: "Die proberen we zo laag mogelijk te houden, met zo min mogelijk regeldruk en afvinklijstjes. We kijken wat echt nodig is." Marc Smits vult aan: "We zijn trots op onze medewerkers die in deze moeilijke tijd van lerarentekorten alles doen voor onze leerlingen. In 2019 hadden we 200 ziekmeldingen; uiteindelijk is negen keer een groep naar huis gestuurd. Verder hebben de teams alles zelf opgelost en toch de kwaliteit vastgehouden." Het bestuur wordt nauwlettend gevolgd door de raad van toezicht. ‘Hun benadering is professioneel en kritisch,’ vindt Klaassen. "Ze bevragen mij voortdurend over de doelen en de focus van Eenbes."

Een van de leden is Jan Rijkers, die na een lange carrière in het onderwijs en bij de onderwijsinspectie nog onverminderd ambitieus is."‘We houden ons niet alleen bezig met het “gewone“ interne toezicht," vertelt hij. "We kijken als raad ook naar ons eigen functioneren. We bespreken waar we op gaan letten en hoe wij kunnen bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs. Bij alles vragen wij ons af: wat schiet de leerling ermee op? We gaan na hoe het koersplan uitpakt en bespreken dat met schoolbestuur en andere belanghebbenden, zoals ouders en personeel. In ons oordeel betrekken we verschillende indicatoren: natuurlijk de resultaten van de eindtoetsen, maar we kijken ook naar het welbevinden van leerlingen, ouders en personeel en uiteraard naar de financiële situatie. En we denken mee over wat er verder kan verbeteren. Zo willen we een beter beeld krijgen van hoe Eenbes-leerlingen het in het vervolgonderwijs doen. We willen weten of de adviezen in groep acht waargemaakt zijn en nagaan op welk niveau leerlingen zitten in het derde jaar van het voortgezet onderwijs."
De RvT bepaalt het beleid niet, benadrukt Rijkers. ‘In principe houden we alleen toezicht. Toch proberen we met het bestuur ook “met-de-benen-op-tafel-momenten” in te lassen, waarop we praten over het onderwijs en mogelijke ontwikkelingen in bredere zin. Welke maatschappelijke ontwikkelingen komen er op ons af? En wat betekent dat voor ons onderwijs? Vanuit dit bredere perspectief kun je ook werken aan kwaliteit.’ 

We vergaderen niet meer, maar houden eens per week een bordsessie met kleine actiepunten