Interview

De belofte van de verandering: het 'wat'

Veranderen met ICT… maar wát dan precies? Anders dan je misschien zou denken, gaat het hierbij niet zozeer om de keuze voor ICT-systeem X dan wel Y, maar veel meer over het onderwijs op je school en hoe je dat wilt inrichten. Waardecreatie noemt veranderkundige Marco de Witte het: “Welke belofte kom je na voor bestuurders, schoolleiders, leraren, en natuurlijk leerlingen en hun ouders? Wat levert de verandering hen uiteindelijk op?”

Het ‘wat’ bij een vernieuwing of innovatie hangt nauw samen met de drie andere vragen uit het vier-bollenmodel van veranderen. "Toch is het verstandig om hier expliciet aandacht aan te schenken", zegt De Witte. “ICT-ontwikkeling is overal. Het loopt dwars door de school heen, ook al zie je het niet meteen. Van de aanmelding van een nieuwe leerling in een digitaal systeem, tot de eerste les met een iPad en de toetsen in het leerlingvolgsysteem. Het is goed om met elkaar te verwoorden ‘wat’ je exact wil verbeteren. Dit kan een groter doel zijn, zoals gepersonaliseerd leren. Of een concreet onderdeel uit het onderwijsproces, zoals de administratie van gegevens van nieuwe leerlingen verbeteren om de werkdruk te verlagen.”

Breder denken bij de wat-vraag

Dit onderscheid — groter doel of concreet onderdeel — verschilt natuurlijk per school of situatie, zegt De Witte erbij. “Leraren enthousiasmeren voor de inzet van ICT is een ander vraagstuk dan de keuze welke software je binnen je onderwijs inzet.” Allebei zijn het vraagstukken die gaan over wát je verandert, maar de eerste vraag gaat vooral over gedrag, de keuze voor software heeft meer een technische invalshoek. “Al komt hierna natuurlijk ook aan bod: hoe gaan leraren ermee werken? Willen en kunnen ze dat eigenlijk wel? Dat is vaak nog veel uitdagender dan het technische vraagstuk.”

Het gevaar is dat de wat-vraag wordt beperkt tot nadenken over welke ICT-oplossingen je gaat inzetten. De Witte: “Bij de leergang Slimmer leren met ICT en de leerdag in het najaar van 2018 leerden we deelnemers om anders naar hun vraagstukken te kijken. Vooral breder. Bij de wat-vraag gaat het veel meer om: welke gedragspatronen op school belemmeren de bestemming die je kiest? Welke patronen remmen en stremmen nou? Waarom krijg je het niet voor elkaar? Hoe komt het dat je weerstand oproept? Het is belangrijk om de patronen te zien en te herkennen, zodat je ze kan doorbreken. en het anders kunt doen.”

Stappen zetten

Inzien dat de wat-vraag eigenlijk veel breder is, kan voor scholen veel duidelijker maken hoe je gaat veranderen en wie bij de verandering betrokken moeten zijn. Bij de inzet van een nieuw systeem heb je niet alleen ICT-experts nodig, maar ook commitment van de mensen die er later mee moeten gaan werken. Daarnaast is een gedeelde ICT-visie op bestuursniveau essentieel. De Witte: “Met een duidelijke wat-vraag kun je stappen maken. Je weet dan veel beter wat je moet doen, welke middelen je daarvoor inzet en wie je mee wilt nemen in de verandering. En vooral: je hoeft het dan niet alleen te doen. Het is duidelijk waar je naartoe gaat en waarom dat belangrijk is. Anderen lopen dan als vanzelf met je mee."