Interview

Gezonde school van de toekomst: 'We zien de kinderen fitter worden'

Brede School De Schatgraver in Landgraaf doet als Gezonde Basisschool van de Toekomst mee aan een vierjarig onderzoek van de Universiteit van Maastricht. De eerste onderzoeksresultaten stemmen hoopvol. "Niet alleen het BMI daalt, maar ook het pestgedrag."

"Juf, ik kies een appel want mijn tand zit nu echt heel los." Geen probleem – op De Schatgraver staan kisten met verschillende soorten fruit klaar naast de klaslokalen, genoeg voor zo’n 425 leerlingen. Die krijgen namelijk iedere dag gezonde tussendoortjes op school, én een gezonde lunch. Sem neemt nog een slok water uit zijn bidon. Kinderen aan het water, in plaats van gezoete drankjes? "Dat was een paar jaar terug ondenkbaar",  vertelt directeur Marc Hendriks. "Water geef je aan je hond, zeiden ouders, niet aan je kind. Nu, vier jaar later, weten de kinderen niet beter." Hij heeft veel gepraat met ouders en zijn team om draagvlak voor de gezonde omslag te kweken. Hendriks: "Bij dit project kijken onderzoekers op twee scholen in de regio naar de effecten van meer bewegen, en op twee andere scholen, waaronder de onze, wordt onderzocht wat er gebeurt als je leerlingen zowel meer laat bewegen als gezonder laat eten. De eerste onderzoeksresultaten laten zien dat juist die dubbele interventie effectief is."

Mais

Ondertussen is een medewerkster druk bezig in de keuken, omringd door grote koelkasten en kratten met biologische en plantaardige melk, groente, fruit en volkorenbrood. Ouders en pedagogisch medewerkers zorgen ervoor dat in de klassen de lunch goed verloopt. Janneke (groep 6) lepelt een bakje mais leeg alsof het een sorbet is. "Dit is mijn lievelingsgroente!" De jongen naast haar houdt het bij een broodje met kaas en paprika. De kinderen proberen van alles. "Soms vind ik iets niet lekker",  zegt Roel. "Bijvoorbeeld courgette. Maar meestal is er wel een gezonde saus, en dan dip ik het gewoon daarin." De kinderen praten veel over eten, vertelt de pedagogisch medewerkster die de groep begeleidt. "We begonnen een beetje té enthousiast, met humus en quinoa. Ik kende dat ook niet. Kinderen misten hun hagelslag. Maar nu gaat het goed, ze proeven alles. Ik eet zelf nu ook gezonder."

Leerprestaties

Het onderzoeksproject is een initiatief van Onderwijs stichting MOVARE, GGD Zuid Limburg, de universiteit en het academisch ziekenhuis van Maastricht, kinderopvangorganisaties en andere instellingen en bedrijven. Maken kinderen die op de basisschool een structureel aanbod krijgen van bewegen, spelen en aandacht voor gezonde voeding een betere fysieke, emotionele en intellectuele groei door? En brengt het kinderen en hun ouders meer rust, dus een betere kwaliteit van leven? Die vragen zal dit onderzoek medio 2020 kunnen beantwoorden. Urgente vragen in de voormalige mijnstreek, waar een stijgend aantal kinderen door een ongezonde leefstijl chronische ziektes ontwikkelt. Dit gaat gepaard met dalende leerprestaties en meer sociale ongelijkheid. "Dit is een regio die het moeilijk heeft", vertelt Ryszard Kruszel, voorzitter van het college van bestuur van MOVARE. "Veel kinderen komen zonder ontbijt naar school en in de lunchtrommels vonden we koude friet van de avond ervoor. Daar doen we met dit project wat aan. De pers schrijft vaak alleen over het eten, terwijl de bijvangst heel interessant is. We hebben gevraagd wie er thuis aan tafel eet. Dat was maar 30%. Hier hebben de kinderen in ieder geval de lunch als rustmoment. Ze praten en hebben extra tijd om samen te spelen."

Onderwijskwaliteit

De eerste onderzoeksresultaten stemmen positief, vertelt bestuurder Kiki Huijnen van MOVARE. "Al na twee jaar bleken het gewicht, voedingspatroon en leefstijl van de kinderen verbeterd te zijn. Op controlescholen, waar niets is veranderd, blijft het BMI ondertussen maar stijgen. Ook zien onze leerkrachten dankzij het samen eten en sporten minder pestgedrag en minder conflicten tussen kinderen." Als komend jaar de gegevens van de betrokken leerlingen gekoppeld worden aan de langjarige gegevens van de Onderwijsmonitor Limburg, wordt duidelijk wat de effecten zijn op onderwijskwaliteit en leerprestaties. Directeur Hendriks vindt het lastig om daarover al uitspraken te doen. Maar: "Zichtbaar is dat kinderen fitter zijn; ze zijn minder afwezig door ziekte en zitten beter in hun vel."

Veel kinderen komen zonder ontbijt naar school en in de lunchtrommels vonden we koude friet van de avond ervoor. Daar doen we met dit project wat aan.

Weerbaarheid

Huijnen vindt het belangrijk dat op de interventiescholen ook met de ouders wordt gesproken over leefstijl. En: "Kinderen hoeven niet meer jaloers te kijken naar wat de ander eet als tussendoortje." Ook directeur Hendriks noemt sociale gelijkheid als voordeel. "De kinderen hebben allemaal dezelfde keuze, qua voeding en speel- en beweegaanbod. We hebben de schooldag verlengd met beweegactiviteiten. Daardoor spelen ze meer met elkaar. Ze oefenen meer met winnen en verliezen, met delen, en leren accepteren dat een activiteit soms vol kan zijn. Je ziet ze weerbaarder worden."

Onderwijstaak

Izes maakt een “broodje gezond”, met een gekookt eitje. Eet ze thuis ook zo lekker en gezond? "Bij mama altijd en bij papa vaak ook wel." De kinderen weten wat gezond is en wat niet, en dat heeft een positieve invloed op wat er thuis gegeten wordt. Is zorgen voor een gezonde leefstijl wel een taak van het onderwijs? "Opgroeien gaat over meer dan school en huiswerk’, vindt bestuurder Kruszel. Hendriks vult aan: ‘Een gezonde leefstijl gun je iedereen."

Eerlijk verhaal

Voor sommige teamleden was het even wennen, vertelt Hendriks. "Leerkrachten en pedagogisch medewerkers delen meer verantwoordelijkheden voor de groep. Maar het gaat goed. Leerkrachten zijn incidenteel ook betrokken bij het beweegaanbod en geven bijvoorbeeld clinics in sporten die ze zelf graag doen." Lukt het om het goede voorbeeld te geven met de voeding? Hendriks: "We kunnen het niet maken om zelf met een stuk vlaai aan de koffie te zitten, terwijl de kinderen met een kiwi voor het raam staan. Je moet een eerlijk verhaal vertellen. Daar hoort trouwens ook bij dat af en toe zondigen best mag. Als het feest is." Hoe het afliep met die losse tand? Die is eruit. De appel gaf het laatste zetje.

Dit artikel is eerder gepubliceerd in de podium special van februari 2020. 

Onze professionals staan voor je klaar

Stel je vraag of zoek een opleiding

Contact met de Juridische Helpdesk

Heb je een juridisch vraag? Als lid van de PO-Raad kun je via de pagina van de Juridische helpdesk je vraag stellen op Mijn PO-Raad (na het inloggen in het ledenportaal).

Voor dringende vragen bel met 030 - 31 00 933. We zijn bereikbaar op werkdagen tussen 09.00 – 12.00 uur.

Helpdesk 2 mensen praten