Toen scholen in het voorjaar van 2020 overschakelden naar onderwijs op afstand, werden de ICT-vaardigheden van leraren flink op de proef gesteld. Dat blijkt uit de Monitor hybride onderwijs. Maar hoe zag dit er in de praktijk uit? En hoe zit dit eigenlijk bij jou en op jouw school?

In dit artikel lees je de ervaringen van collega’s en word je aan de hand van reflectievragen uitgedaagd om naar de ICT-ambities op jouw school of scholen te kijken.

De ervaringen zijn opgehaald bij projectleiders van de Innovatievragen Onderwijs en ICT en in gesprekken met bestuurders, ten tijde van de scholensluiting.

Vertrouwen in eigen kunnen is cruciaal

Collega’s zijn een heel stuk vaardiger geworden, omdat het moest.

Uit de Monitor hybride onderwijs blijkt dat er geen homogene groep leraren is als je kijkt naar de inzet van ICT. Ze verschillen zowel in de manier waarop, als de mate waarin ze ICT gebruiken. Maar wat maakt dat een leraar meer ICT gaat inzetten?

Uit eerder onderzoek van Ixperium blijkt dat vertrouwen in handelen (self-efficacy) bepalend is voor hoe je als onderwijsassistent, leraar, schoolleider of bestuurder ICT inzet in het onderwijs. In de crisisperiode van onderwijs op afstand hadden leraren geen tijd voor twijfel. De inzet van ICT was noodzakelijk om contact te houden met leerlingen en een lesprogramma te verzorgen. En juist door te doen neemt self-efficacy op een specifieke handeling toe.

Bij meerdere schoolteams viel het bijvoorbeeld op dat leraren moeite hadden met het opnemen van instructiefilmpjes en dat ze hier onzeker over waren. Voor veel leraren was dit een handeling die ze nog weinig tot nooit hadden uitgevoerd. Handelen buiten je eigen comfortzone helpt om self-efficacy te vergroten, maar is ook moeilijk. Hulp van ICT-coördinatoren en andere collega’s was soms nodig om iemand een drempel over te helpen.

Ook het gevoel het perfect te willen doen staat ICT-inzet vaak in de weg. De lat ligt in het onderwijs doorgaans vrij hoog. Voor het vertrouwen in ICT-vaardigheden is het juist belangrijk om al doende, met kleine stapjes, te oefenen en beter te worden.

Er is een grote handelingsverlegenheid en een discrepantie tussen wens en huidig gebruik van ICT. Het belang om het goed te doen is door deze periode wel gegroeid.

Vaardigheden zijn toegenomen  

Ik kan er niet precies de vinger opleggen, maar dat er een groei in ICT-vaardigheden heeft plaatsgevonden is evident. Dat komt omdat mensen meer de waarde en het nut van ICT in zijn gaan zien. Sommige collega’s hadden nog heel weinig ervaring met ICT, maar zijn er de afgelopen periode meer in contact mee gekomen.

Meerdere bestuurders en projectleiders geven aan dat ze de ICT vaardigheden van leraren hebben zien toenemen en dat leraren zijn gemotiveerd om zich verder te ontwikkelen. Wat opvalt is dat teams met name een toename van de ICT-basisvaardigheden ervaren. Ook is er behoefte aan een meer didactische inzet van ICT en het pedagogische gesprek met leerlingen over de omgang met ICT.

Leraren vinden het belangrijk om aan te sluiten op de belevingswereld van leerlingen. Het gebruik van TikTok is voor veel leraren bijvoorbeeld een mysterie, terwijl dit wel een social media tool is die kinderen in grote getalen gebruiken. In sommige schoolteams hebben leerlingen geholpen om filmpjes te maken over hoe je online samenwerkt of hoe een microfoon aan- en uitgezet kan worden. Zo nemen de ICT-vaardigheden van zowel leraar als leerling toe.

Leiderschap en ondersteuning
 

Vanuit het bestuur vindt men het belangrijk dat ontwikkelingen die zijn opgestart ook worden doorgezet. Het is wel de vraag in hoeverre dit goed wordt gecommuniceerd en ook daadwerkelijk alle leraren bereikt.

Net zoals er veel diversiteit is in ICT-vaardigheden binnen teams is er ook veel diversiteit binnen schoolbesturen. Zeker middelgrote tot grote schoolbesturen (12-80 scholen) kregen tijdens de coronacrisis te maken met scholen waar ICT-inzet al onderdeel was van het reguliere werken en leren, en scholen waar dit nagenoeg nog niet plaatsvond. Omgaan met deze verschillen en gericht ondersteuning bieden vraagt om sterk leiderschap.  

Ondersteuning van schoolbesturen op digitaal vlak zit vaak met name in het inrichten van een ICT-infrastructuur, zoals het verkrijgen van genoeg devices en het versneld uitzetten van online omgevingen zoals Sharepoint.

Wat opvalt is dat bij meerdere schoolbesturen de visie op onderwijs en ICT, onder invloed van de crisis, is aangepast. Voor veel bestuurders en schoolleiders is nut en noodzaak van ICT duidelijker geworden en wordt het gebruik van ICT meer integraal en holistisch aangepakt. Zo zijn er voorbeelden van schoolbesturen die ICT koppelen aan onderwijskwaliteit of onderwijsinnovatie, en daarbij ook samenwerking binnen teams verder stimuleren.

Door corona heeft iedereen gedwongen prioriteit moeten geven aan digitale geletterdheid. We hebben gezien hoe essentieel deze vaardigheden zijn om tot onderwijskwaliteit te komen. Dat gevoel is gegroeid.

Meerdere schoolbesturen hebben om deze reden hun structuur aangepast. Zo zijn er nieuwe functies ontstaan, of worden functietitels aangepast om een duurzame verandering op het vlak van ICT organiseren.

De vraag naar ondersteuning op het vlak van ICT groeit én verandert. De ondersteuningsaanpak van besturen verandert hierin mee. Bijvoorbeeld in de aanpak van huisacademies.

Nu de ICT-infrastructuur op orde is, wordt de rol van onze Academie anders. In het begin was het aanbodgericht. Nu zien we dat de vraag, bijvoorbeeld over het goed kunnen werken met Snappet, vanuit de leraren zelf komt.

De échte uitdaging en ondersteuningsvraag zit hem volgens veel ICT-coördinatoren nu dan ook niet meer in de inrichting, maar in de goede toepassing van ICT in de klas en in de organisatie. ICT-coördinatoren geven aan overspoeld te worden met vragen door de toegenomen urgentie om ICT goed in te kunnen zetten. De afgelopen periode waren deze ICT-coördinatoren druk met het organiseren van online trainingen en workshops, het coachen van collega’s, het beantwoorden van individuele vragen en het uitzetten van peilingen naar behoeftes en het niveau van vaardigheden.

We vinden het belangrijk dat mensen leren, zich willen ontwikkelen op het vlak van ICT. Dat is de toekomst.