Interview

Les op afstand: Heliomare College doet het zo

Koekjes bakken, huisdieren verzorgen, planten verpotten: de docenten van Heliomare College in Alkmaar proberen het lesgeven op afstand vooral leuk en uitdagend te houden. Een goede sfeer heeft prioriteit, helemaal sinds het kabinet bekendmaakte dat scholen in het voortgezet speciaal onderwijs (VSO) voorlopig nog dicht blijven, in tegenstelling tot scholen in het regulier en speciaal basisonderwijs. “We kijken goed naar hoe deze scholen het aanpakken en wat wij daarvan kunnen leren.”

Heliomare is een stichting die zowel speciaal basis- als voortgezet onderwijs aanbiedt in Noord-Holland. Heliomare College Alkmaar is een vso-school. Dat betekent dat zij voorlopig nog onderwijs op afstand aanbiedt.

Week 7: hoe staat het er nu voor?

“De band tussen ouder en kind is moeilijker te herstellen dan een leerachterstand”, zegt Annemiek van Beek. Zij is mentor en docent in de bovenbouw op Heliomare College Alkmaar. “Als ouders te veel van hun kind vragen, heeft dat een averechts effect. Daarom is ons advies om de lat niet te hoog te leggen, een duidelijke week- en dagstructuur aan te houden en naast de leervakken genoeg leuke activiteiten te ondernemen. Wij, de docenten en mentoren, houden in de gaten of alle leerlingen goed meekomen, geven waar nodig extra ondersteuning en zorgen voor genoeg online contactmomenten.”

Sociaal contact met docenten en klasgenoten  is voor de leerlingen op Heliomare College heel belangrijk, zeker in deze periode. Op de VSO-school zitten jongeren  van 12 tot 20 jaar met een lichamelijke en/of verstandelijke beperking. Zij functioneren het beste bij een vaste structuur, regelmaat en bekende gezichten. “Voor deze crisistijd spraken veel leerlingen elkaar niet digitaal, maar nu vinden de meesten het alleen maar fijn. Zij kunnen elkaar niet opzoeken in de speeltuin, omdat ze vaak te ver van elkaar wonen, dus brengen wij leerlingen op vaste momenten digitaal bij elkaar. Of het nu voor een les is of gewoon even bijkletsen. Elkaar zien geeft hen een veilig en vertrouwd gevoel”, vertelt Susan Sostman, mentor en docent in de onderbouw.

Zo pakt Heliomare College het aan

Op Heliomare College ontwikkelen leerlingen zich in hun eigen tempo en op hun eigen manier. Leraren geven theorie- en praktijkvakken op maat. “Ook de aanpak van onderwijs op afstand varieert bij ons ”, zegt Susan. “We stemmen het aanbod af op de wensen, behoeften en mogelijkheden van de individuele leerling en de ouders. Elke thuissituatie is anders en elke leerling gaat anders met deze verandering om. In de basis is de aanpak van alle leraren wel hetzelfde. Naast digitale lessen krijgen leerlingen praktijkopdrachten. Als ze een kookrecept volgen, oefenen ze begrijpend lezen. Tijdens het afwegen van ingrediënten zijn ze aan het rekenen. We stimuleren ouders om creatief met deze periode om te gaan.”

De praktijkdocenten van Heliomare College bedenken leuke opdrachten waar de mentoren uit kunnen kiezen. Van vliegtuigen vouwen tot een taart bakken en de auto schoonmaken: er blijkt in en om het huis een heleboel mogelijk. Susan: “Ze gieten die opdrachten in een aanstekelijke vorm. Zo bedacht onze kookdocent een ‘kookbingo’ met opdrachten in de keuken die ze zo snel mogelijk moeten afvinken. En onze gymleraren maakten een ‘beweegchallenge’ voor zowel leerlingen in een rolstoel als zonder rolstoel. Het leuke is dat ook ouders steeds creatiever worden in het bedenken van opdrachten, bijvoorbeeld samen een terras bestraten, een schutting bouwen of tuinieren.”

Voor de leerlingen in de midden- en bovenbouw die nu niet naar hun stage kunnen, bedenken de stageadressen in afstemming met het stagebureau alternatieve opdrachten. “Ik merk dat mijn leerlingen het werk en hun begeleiders enorm missen”, vertelt Annemiek. “Een uitgebreid stagetraject is bij ons een belangrijk onderdeel van het onderwijs. Op die manier bereiden we onze leerlingen voor op een zo zelfstandig mogelijke toekomst. Nu dat wegvalt, proberen de bedrijven het gat een beetje op te vullen met thuisopdrachten die bij het werk passen, zoals fotoreportages, filmpjes en muziek maken, koken en huisdieren verzorgen.”

Pauline van der Kolk, mentor en docent in de middenbouw, roept haar leerlingen op om foto’s van hun opdrachten te delen in de groepsapp. “Daarin hebben we dagelijks gezellig contact. Wie moeite heeft met schrijven, kan spraakberichten sturen. Het is een fijne manier om iedereen erbij te houden. Voordat een digitale les begint, stuur ik een appje ter herinnering en na afloop vraag ik hoe ze het hebben ervaren. Ik probeer mijn lessen uitdagend, interessant, niet te moeilijk en niet te makkelijk te maken.”

Digitaal werken

Naast de individuele opdrachten voor basisvakken als Nederlands, Engels en rekenen waar leerlingen zelfstandig mee aan de slag  kunnen, geeft Pauline online les in burgerschap, leefstijl en werknemersvaardigheden. De bijbehorende opdrachten, filmpjes en foto’s stuurt ze via de app Social Schools naar ouders. “Ik heb gekozen voor een dagelijkse les via videobellen, omdat ik wat verlegen en teruggetrokken leerlingen in de klas heb die ik niet uit het oog wil verliezen. Onze ICT-coördinator heeft hiervoor in Google Meet een chatroom gemaakt met foto’s van bekende plekken in de school. Zo lijkt het net alsof we samen in het klaslokaal of in de kantine zijn. Dat maakt het voor onze leerlingen veilig en laagdrempelig. Ook degenen die meer moeite hebben met in beeld komen en praten, beginnen er steeds meer aan te wennen. Vorige week bleven twee leerlingen nog even samen achter in de chatroom en daarna hadden ze verkering. Dat zijn mooie momenten”, lacht ze.

Docent Annemiek koos in samenspraak met haar bovenbouwklas voor drie online lessen per week in Google Classroom, onderdeel van G Suite for Education. “Ik gebruik de methodes van educatieve uitgeverij Deviant en zet de bijbehorende opdrachten in Google Classroom. Leerlingen kunnen die met één druk op de knop inleveren. Ik heb het programma de afgelopen weken pas echt goed leren kennen en dat is heel handig. Normaal heb ik nooit tijd om me in nieuwe tools te verdiepen, maar nu ontdek ik ontzettend veel.”

Die ontdekkingstocht sluit goed aan bij de innovatievraag die Heliomare bij de PO-Raad heeft ingediend: 'Hoe kunnen ICT-hulpmiddelen succesvol worden ingezet bij (dreigende) thuiszitters in het speciaal onderwijs?' “Ook als de scholen weer opengaan, willen we ICT inzetten om te zorgen dat de resultaten van deze leerlingen niet achterblijven en ze op sociaal vlak aansluiting blijven vinden met school- en leeftijdsgenoten. Passend Onderwijs Advies Heliomare brengt nu in kaart met welke hulpmiddelen we de beste ondersteuning aan thuiszitters kunnen bieden.”

Annemiek is blij met het brede scala aan digitale mogelijkheden. De leerlingen die op school een persoonlijk lesaanbod kregen, zoals logopedie, fysiotherapie en taal, kunnen daar thuis online gewoon mee doorgaan. “Leerlingen die fysiotherapie zonder medische indicatie hebben, krijgen nu filmpjes met oefeningen. Logopedie wordt via videobellen gegeven en de taallessen via de app Omnidu, die ook geschikt is voor slechtziende, dove en slechthorende leerlingen. Vooral anderstalige leerlingen hebben baat bij deze app, waarin de logopediste taallessen op maat klaarzet.”

Ondersteuning ouders

Het vraagt veel tijd en aandacht van ouders om alle opdrachten en lessen goed te begeleiden. Hun inzet is heel belangrijk. “Maar we willen niet dat zij zich overbelast gaan voelen”, benadrukt Pauline. “Ze moeten meestal zelf thuiswerken en tegelijk één of meerdere kinderen met school helpen. Daarom stel ik geen eisen aan het huiswerk en de opdrachten. Ook houd ik het contact met ouders bewust laagdrempelig. Mailen, bellen of appen mag altijd. Als ze even in paniek zijn, omdat ze het een dag niet redden of bang zijn voor een leerachterstand, stel ik hen gerust. Een paar maanden op een andere manier onderwijs krijgen, heeft niet meteen een negatief effect. Sterker nog: leerlingen leren juist weer andere vaardigheden, bijvoorbeeld op het gebied van ICT.”

Succesfactoren

De docenten zijn trots op hoe hun schoolteam de omslag naar lesgeven op afstand heeft gemaakt. “Alle medewerkers zetten zich vol overgave in en dat werpt zijn vruchten af”, aldus Annemiek. “Mijn leerlingen zitten inmiddels voor elke les op tijd klaar en als iemand er niet bij kan zijn, krijg ik keurig een appje. Zelfs in de meivakantie hebben we een keer afgesproken, want twee weken geen contact vinden ze te lang. Ik denk dat wij als docenten in deze periode vooral een verbindende rol hebben. Natuurlijk proberen we zo goed mogelijk onderwijs te geven, maar het sociaal-emotionele stuk is bij onze leerlingen het belangrijkste aandachtspunt, helemaal nu hun wereld ineens anders is. Dat pakken we met z’n allen goed op. En als er een specifiek probleem is dat meer aandacht behoeft, schakelen we orthopedagogen, maatschappelijk werkers of andere professionals in.”

Blik op de toekomst

Pauline merkt dat haar leerlingen na zeven weken afstandsonderwijs wat meer tot rust komen. “Ze beginnen er een beetje aan te wennen. Daarom is het voor hen in zekere zin wel prettig dat de school nog niet opengaat. Te veel veranderingen in korte tijd zorgen voor kortsluiting. Bovendien begrijpen niet al onze leerlingen dat je afstand moet bewaren. Ze hebben elkaar gemist dus ze willen knuffelen”, legt ze uit. “Het is wel goed om nu een plan van aanpak te maken voor als we weer open mogen. We kunnen met onze leerlingen één keer regels afspreken en dan moeten we ons daar voorlopig aan houden. Anders is het te verwarrend. Dat vooruitzicht roept nog wel vragen op. Want hoe doen we het met de anderhalve-meter-regel als leerlingen in busjes naar school komen? En met alle leerlingen die op medische gronden in de risicogroep vallen? Dat zijn er veel bij ons. Ik ben benieuwd hoe het de basisscholen de komende tijd vergaat.”

Bij het maken van het plan van aanpak neemt het schoolteam in ieder geval de opgedane kennis en ervaring met digitaal onderwijs mee. “Zowel de leerlingen als wij hebben op ICT-gebied veel bijgeleerd. Van effectief online vergaderen via Teams tot het gebruik van handige lestools. Dat kunnen we mooi meenemen naar de toekomst”, zegt Annemiek. “Ook sociaal hebben digitale middelen veel impact, ontdekten we in deze periode. Het is mooi dat leerlingen die elkaar online opzoeken, minder eenzaamheid ervaren. Daar blijven we hen zeker bij ondersteunen.”

Tips van Heliomare College

  1. Houd veelvuldig contact met je leerlingen. Die relatie is het allerbelangrijkst.

  2. Leg niet te veel druk op ouders en bied laagdrempelige ondersteuning.

  3. Help leerlingen bij het onderhouden van online contact met klasgenoten, bijvoorbeeld via een veilige chatroom in Google Meet. Zo voorkom je dat zij zich eenzaam gaan voelen.

  4. Houd het onderwijs vooral leuk met aansprekende praktijkopdrachten.

  5. Zie ook de kansen van deze periode, bijvoorbeeld op het gebied van ICT.

  6. Denk alvast na over hoe je onderwijs gaat geven als de scholen weer opengaan.

Update 8 juni 2021: De Autoriteit Persoonsgegevens stelt dat onduidelijk is of persoonsgegevens in Google Workspace (voorheen Google Suite for Education) voldoende beschermd zijn. De PO-Raad en andere onderwijsorganisaties vragen Google dringend om de privacy van leerlingen en studenten goed te waarborgen en per ommegaande in gang te zetten dat de risico’s worden weggenomen. Kijk op poraad.nl voor meer informatie.

Onze professionals staan voor je klaar

Stel je vraag of zoek een opleiding

Contact met de Juridische Helpdesk

Heb je een juridisch vraag? Als lid van de PO-Raad kun je via de pagina van de Juridische helpdesk je vraag stellen op Mijn PO-Raad (na het inloggen in het ledenportaal).

Voor dringende vragen bel met 030 - 31 00 933. We zijn bereikbaar op werkdagen tussen 09.00 – 12.00 uur.

Helpdesk 2 mensen praten