De omslag naar onderwijs op afstand betekende voor de meeste scholen een digitale stroomversnelling. Vergaderen, lesgeven, opdrachten: overal werden digitale middelen en tools voor gezocht. Nu duidelijk is dat de scholen voorlopig dicht blijven, is het tijd voor een kwaliteitsslag. “We laten alle scholen overstappen naar dezelfde veilige software en we gaan verder met de leerlijnen en leerdoelen”, aldus René van den Broek, beleidsmedewerker Wetenschap, Techniek en ICT van scholenstichting KPOA in Amersfoort.

Week 3: Hoe staat het er nu voor?

Sinds bekend is dat de maatregelen minstens tot en met 28 april duren, ligt de focus bij KPOA, Stichting voor Katholiek Primair Onderwijs Amersfoort, op het verbeteren van het onderwijs op afstand. “Nu alle scholen een goede vorm hebben gevonden, hebben ze meer ruimte om na te denken over de inhoud. Tot nu toe hebben ze veel lesstof herhaald, maar de komende tijd willen leraren weer nieuwe leerstof aanbieden”, vertelt René van den Broek. “Goede instructies voor leerlingen zijn bij deze stap heel belangrijk. Daar wordt hard aan gewerkt, onder andere door het opnemen van instructievideo’s.”

Ook is het schoolbestuur bezig met het regelen van meer laptops voor de ruim 5.000 leerlingen op 17 basisscholen. “De meeste scholen gebruiken boeken, werkboeken en ondersteuningssoftware van uitgeverijen. Om thuis met die software te kunnen werken, hebben we 150 laptops uitgeleend aan gezinnen. Dat is helaas niet voldoende om iedereen te helpen. Ook hebben sommige kinderen geen wifi thuis. Om dit op te lossen, zijn we in gesprek met de gemeente en andere scholenstichtingen in Amersfoort. Ik denk dat het in deze tijd goed is om als schoolbesturen gezamenlijk op te trekken en naar oplossingen te zoeken.”

Zo pakt KPOA het aan

Hoe zijn jullie van start gegaan?
“Schoolteams hielden spoedvergaderingen over de beste aanpak van lesgeven op afstand voor hun school. In de eerste week konden leerlingen tijdens speciale ‘ophaaldagen’ hun boeken en werkboeken ophalen. Sommige scholen gaven ook tasjes met lesmateriaal mee. Andere scholen, die al volledig gedigitaliseerd waren, kozen voor digitale lespakketten. Omdat de thuissituatie van onze leerlingen erg varieert, kunnen scholen zelf het beste inschatten wat wel en niet werkt. Als stichting proberen we vooral faciliterend en ondersteunend te zijn. Dat past bij ons motto ‘Wij geloven in jou’. En bij onze drie kernwaarden.”

Wat zijn die kernwaarden?
“De eerste waarde is vakmanschap: we proberen leraren te ondersteunen met advies, tips en online bijscholing. De tweede waarde is vertrouwen: Onze scholen kennen hun omgeving het beste en geven dus op hun eigen manier invulling aan deze periode. Daar vertrouwen wij op. De derde waarde is verbondenheid: we houden veel contact met scholen, leraren, leerlingen en ouders.”

Welke digitale middelen en tools gebruiken jullie?
“Het stond al op de planning om scholen dit jaar de overstap naar Microsoft Office 365 te laten maken, maar dat wordt nu versneld. Microsoft Teams is namelijk een handig programma waarmee je digitaal kunt vergaderen, chatten, lesgeven, documenten en opdrachten kunt delen en video’s kunt opnemen. Ook gebruiken leerlingen het om in groepjes samen te werken en te videobellen. Teams is bij ons gekoppeld aan Mijn Omgeving Online (MOO). In deze digitale leer- en werkomgeving hebben leerlingen met één gebruikersnaam en één wachtwoord toegang tot alle educatieve content van verschillende uitgeverijen en schoolleveranciers. Ik ben blij dat educatieve uitgeverijen in deze crisistijd hebben besloten om softwarelicenties – als aanvulling op de gebruikte lesmethode – kosteloos open te stellen voor thuisgebruik. Leerlingen kunnen hierdoor makkelijker thuis aan de slag met taal, rekenen en andere vakken. Verder wordt het adaptieve leermiddel Gynzy op dit moment veel ingezet. Hiermee kunnen leerlingen opdrachten doen, gekoppeld aan methodes. De resultaten worden automatisch verwerkt. Je kunt dus precies zien welke kinderen de opdrachten goed maken en wie de opdrachten nog niet heeft gemaakt. Zo kun je op tijd bijsturen.”

Hoe gaat de samenwerking op afstand?
“We houden veel online vergaderingen en daarnaast spreken we elkaar telefonisch en via chat. Blijven communiceren is, juist als je niet fysiek bij elkaar komt, heel belangrijk. Met schoolleiders, beleidsmedewerkers en het College van Bestuur, maar ook met andere schoolbesturen uit de omgeving, praten we regelmatig over wat er nodig is, welke behoeftes er zijn en welke stappen we kunnen zetten. Ook heb ik zelf dagelijks contact met scholen over inhoudelijke of praktische ICT-vragen. Van leraren hoor ik dat ze via Teams prettig kunnen samenwerken en informatie en instructiefilmpjes uitwisselen. Ze inspireren elkaar met goede voorbeelden.”

Lukt het om in deze tijd de online veiligheid te waarborgen?
“In de eerste weken moesten we snel schakelen, dus kozen leraren zelf tools om video’s en informatie mee te delen. Dat is logisch, maar we laten nu alle scholen overstappen naar veilige omgevingen en software als Microsoft Office 365. We kiezen voor producten waar we een verwerkersovereenkomst mee hebben om de persoonsgegevens te beschermen, dus niet voor gratis tools. Ik denk dat het, juist in deze tijd, belangrijk is om de bedrijven te steunen waar je al langere tijd mee samenwerkt.”

Ondersteuning leerlingen en ouders

Hoe helpen jullie leerlingen en ouders bij het leren op afstand?
“Met week- en dagtaken proberen we het onderwijs op afstand zo overzichtelijk mogelijk te maken. Leraren hebben dagelijks contact met ouders per telefoon of de apps Parro en Social Schools. Ze geven daarin informatie en instructiefilmpjes en ouders kunnen er vragen stellen en zelf ook leuke ideeën delen. Het is een intensieve tijd voor ouders, want zij moeten tegelijkertijd werken en hun kinderen helpen met leren. Dus ik vind het knap dat de meesten van hen er zo positief mee omgaan. We proberen ze ook niet te overbelasten met leerstof. Het moet wel realistisch blijven. Sommigen zitten thuis met vier kinderen die aandacht nodig hebben.”

Succesfactoren

Wat zorgt ervoor dat het lesgeven op afstand goed verloopt?
“Ik merk dat we allemaal in mogelijkheden denken, niet in bezwaren. Schoolteams zijn meteen actief en creatief aan de slag gegaan. Dat onze leerlingen zich kunnen blijven ontwikkelen is voor iedereen prioriteit, dus sneller dan anders worden er knopen doorgehakt en nieuwe ideeën uitgeprobeerd. Denk aan leraren die van hun PowerPoint-presentatie een video maken of instructiefilmpjes op een besloten YouTube-kanaal zetten. Mijn dochter van negen deed vanochtend bijvoorbeeld een dictee via een filmpje en stuurde het resultaat als foto naar haar juf. Verder leren onze schoolteams via e-learningmodules meer over Microsoft Office 365 en Teams. Deze online bijscholing hebben we samen met Schoolupdate zo snel mogelijk gerealiseerd, zodat iedereen de mogelijkheden van de programma’s goed kan benutten. We merken nu al dat dit effect heeft: in Teams werden tot 16 maart gemiddeld 5 videogesprekken per dag gehouden. Nu zijn dat 600 gesprekken, zowel van leraren onderling als leraren met leerlingen.”

Leerpunten

Zijn jullie tegen obstakels of belemmeringen aangelopen?
“Iedereen mist de structuur van een normale schooldag, maar voor kwetsbare leerlingen met gedragsproblemen of een onstabiele thuissituatie is deze periode extra lastig. Zij zouden eigenlijk, net als kinderen van ouders met vitale beroepen, opgevangen moeten worden. We bekijken nu met instanties en de gemeente of dit mogelijk is. Anders vrezen we voor grote onderwijsachterstanden. Op dit moment proberen leraren in ieder geval genoeg contact met deze leerlingen te houden en hun ouders waar mogelijk te ondersteunen, maar je mist dan toch het fysieke contact.”

Blik op de toekomst

Wat hopen jullie uit deze periode mee te nemen naar de toekomst?
“In ieder geval de creatieve en oplossingsgerichte manier van denken. Daar heb je in de toekomst veel aan. Je kunt bijvoorbeeld leerlingen die ziek thuis zitten digitaal bij het onderwijs betrekken of op afstand deelnemen aan vergaderingen. Daarnaast maken de meeste scholen nu een grote sprong voorwaarts op het gebied van digitalisering. Het zou mooi zijn als dat wordt vastgehouden en doorgezet. En ik hoop dat uitgeverijen een manier vinden om softwarepakketten gratis beschikbaar te houden voor thuis. Dat maakt het ook makkelijker om digitaal te werken.”

Wat willen jullie andere scholen meegeven?

1.  “Zorg dat de communicatie onderling en naar leerlingen en ouders helder is. Hoe duidelijker de eerste communicatie, bijvoorbeeld over een lesrooster, hoe minder je daarna hoeft uit te leggen. Zo houd je meer tijd over voor andere taken."

2. “Blijf werken aan de relatie met leerlingen. Voor de meesten is het wennen dat ze nu meer alleen zijn. Ze missen hun klasgenootjes. Daarom is videobellen belangrijk. Om goed contact met alle leerlingen te houden, kun je het videobellen met de hele groep afwisselen met gesprekken in kleine groepjes en één-op-één.”

3. “Laat ouders weten dat je voor hen klaarstaat en dat ze altijd kunnen bellen en mailen. Of gebruik daarvoor de apps Parro en Social Schools.”

4. “Ondersteun als scholenstichting je leraren. Luister, moedig aan en help waar mogelijk. Zorg er ook voor dat ze onderling makkelijk informatie en filmpjes kunnen uitwisselen.”

5. “Een tip voor leraren van de onderbouw: bedenk leuke offline opdrachten, bijvoorbeeld iets creatiefs of met beweging, en lees in video’s verhaaltjes voor. Stimuleer ouders ook om samen met hun kinderen te bewegen.”

6. “Denk na over de positieve opbrengsten van deze periode. Welke nieuwe ontwikkelingen en vaardigheden kun je meenemen naar de toekomst, als de scholen weer opengaan?”