‘Onderwijskwaliteit is een politiek concept’

“Kwaliteit van onderwijs is eigenlijk een heel politiek concept. innen de democratie moeten we het als samenleving over de invulling hiervan eens zien te worden. Als overheid stuur je op onderwijskwaliteit door de doelen van het onderwijs te formuleren in de wet. Als onderwijsinstelling kun je nadenken over hoe je dat invult, vanuit jouw pedagogische visie. Visieteksten, schoolplannen, overheidsdocumenten: daarmee moeten we het doen. En met het inspectie kader, dat kijkt naar bepaalde kenmerken van kwaliteit. Het inspectiekader is een uitvloeisel van wat wij als democratie onder kwaliteit verstaan. De overheid stuurt de inspectie aan om daarnaar te kijken.”

Differentiëren vergroot verschillen

“Het differentiëren is lang als een kwaliteitskenmerk gezien, maar gaandeweg zien we dat dit ook negatieve kanten heeft. Je maakt namelijk ook verschil tussen leerlingen van verschillende sociaal-culturele en sociaal-economische achtergronden. In het vmbo zitten veel kinderen van laagopgeleide ouders. Zij krijgen onderwijs dat zogenaamd bij hun niveau past. Daarmee krijgen ze ook te weinig uitdaging en mogelijkheden om zich te ontwikkelen naar een hoger niveau. Uit onderzoek blijkt dat het werken in niveaugroepen verschillen vergroot. In niveaugroepen ontstaan allerlei mechanismen. Het onderwijs in de laagste groep is minder uitdagend, kinderen leren minder van elkaar, het is een stroom waar ze niet uit komen. Mettertijd worden de verschillen tussen de niveaugroepen steeds groter. Kinderen zitten uiteindelijk gevangen in hun eigen stroom. Dit is één van de verklaringen voor de toegenomen kansenongelijkheid in het onderwijs. We stoppen kinderen te snel weg in bepaalde groepjes. In landen waar ze dat later doen, zie je veel meer mobiliteit.”

Wisselende groepjes

“We moeten veel flexibeler omgaan met verschillen tussen leerlingen. Laat ze niet alles in hetzelfde groepje doen. Maak van zo’n groepje geen sociale entiteit, want zo creëer je segregatie. Leerlingen werken voor een bepaalde taak in een groepje en daarna bestaat dat groepje niet meer. De leerkracht hoeft ook niet bij elke taak te bepalen wie in welk groepje hoort. Uit onderzoek blijkt dat leerkrachten niet goed in staat zijn om het niveau van leerlingen te bepalen; daarbij spelen allerlei vooroordelen mee. Laat het differentiëren maar wat meer aan leerlingen zelf over. En blijf discussiëren over onderwijskwaliteit. Dan blijft het ook een onderwerp voor de onderwijspolitiek. We zullen het hier als samenleving nooit over eens zijn. Heb ook oog voor de negatieve effecten van wat jij denkt dat goed onderwijs is. Alle vormen van onderwijs hebben voor- en nadelen. Nadelen kunnen bijvoorbeeld te maken hebben met het cognitieve functioneren van leerlingen, sociale vaardigheden, maatschappelijke effecten. Goed onderwijs is een heilige graal die we nooit zullen vinden. Maar we moeten hier wel naar blijven zoeken.”

‘De rol van kritische vriend wordt steeds belangrijker'

‘‘Voorheen kon de inspectie nog wel eens iets vinden waarbij je dacht: past dit wel bij jullie opdracht? Die opdracht is nu, door de splitsing in twee functies, veel duidelijker geworden. De inspectie waarborgt allereerst de basiskwaliteit. Is datgene waar de wetgeving om vraagt, ook zichtbaar op de scholen? Daarbij spreken de inspecteurs nu eerst het schoolbestuur aan op zijn verantwoordelijkheid. Vervolgens toetsen inspecteurs dat op de verschillende scholen. Ze halen als het ware een prikker door de organisatie en kijken bij alle lagen of daar hetzelfde verhaal wordt verteld. "

"De tweede taak van de inspectie is het stimuleren van scholen om eigen ambities te formuleren. De inspectie helpt hen vooruit en stelt een mogelijke volgende stap voor. In deze rol is de inspectie een kritische vriend die jou kritisch bevraagt en vooruithelpt. Dat zorgt voor een heel ander gesprek. Ik verwacht dat de inspectie nog veel meer toezicht op maat gaat doen. Bij scholen die voldoen aan de deugdelijkheidseisen, zal de rol van kritische vriend nog veel groter worden. De inspectie zal ook nog sterker gaan kijken naar hoe de school kinderen vormt als persoon. De vraag is: welke norm gebruik je daarbij? Ik denk dat díe discussie vaker gevoerd gaat worden."