Zorg voor een theoretische onderbouwing bij vernieuwing met ICT
Veel scholen zetten stappen met de toepassing van ICT in hun onderwijs. Maar hoe zorg je ervoor dat deze stappen onderbouwd genomen worden en aansluiten bij je onderwijsvisie? Christa van der iest-Fennema is leraar op IKC de Kinderkoepel in Leeuwarden en deelt haar ervaringen met de inzet van Chromebooks. Zij kreeg afgelopen jaar de ruimte om binnen haar stichting tot goed onderbouwde innovatie met ICT te komen.
Ruimte om te innoveren
Van der iest-Fennema staat al jaren voor de klas in het basisonderwijs. Maar naast het leraarschap speelt ICT inmiddels een steeds grotere rol in haar werk. Afgelopen jaar kreeg zij van haar school de mogelijkheid om een masteropleiding Learning and Innovation aan de NHL Stenden Hogeschool te volgen. Deze opleiding helpt Van der Iest-Fennema om op basis van theoretische kennis met haar collega’s samen tot veranderingen te komen.
Vorig jaar begon IKC De Kinderkoepel met een pilot: in groep zes werd een programma gestart waarin Chromebooks als middel werden ingezet. Van der iest-Fennema: “We hebben in het verleden eerder innovaties gehad die te maken hadden met het werken met devices, maar die waren niet altijd succesvol. In mijn opleiding leerde ik dat een innovatie niet zomaar tot stand komt, maar dat daar een heel proces aan vooraf gaat. Je moet innovaties ophangen aan een visie, werken met de juiste middelen en een goede ondersteuning bieden.”
Kiezen wat past bij je onderwijsvisie
Vandaar dat Van der iest-Fennema de pilot anders aan heeft gepakt. “Ik ben met het team in gesprek gegaan en toen hebben we het proces omgedraaid: we passen onze lessen niet aan op de aanwezige devices, zoals de Chromebooks, maar kijken hoe deze onze lessen kunnen ondersteunen. Wat is onze onderwijsvisie en wat past daar het beste bij? En zijn deze middelen gebruiksvriendelijk voor leerlingen én voor leraren?”
Met de Keuzehulp devices van Kennisnet in de hand, hebben Van der iest-Fennema en haar collega’s onderzocht voor welke groepen Chromebooks goed werken. “Groep drie tot en met acht kan prima uit de voeten met Chromebooks, maar voor kleuters is dat niet handig, want die klikken overal op, dus dan komen ze op plekken waar je niet wil dat ze komen. Voor hen is een gesloten systeem handiger.”
Kijken wat werkt
“Ik ben er echt voorstander van dat je eerst kijkt of iets werkt,” zegt Van der iest- Fennema. IKC De Kinderkoepel kreeg bekostiging van het schoolbestuur op voorwaarde dat de lessen ook gedeeld zouden worden met andere scholen. “Het bleek dat heel veel scholen met dezelfde vraag zaten: wat is nu verstandig om te doen?”
Ze waarschuwt daarbij wel gelijk. Wat op de ene school goed werkt, is niet automatisch ergens anders een goed idee. “Je zit altijd met een context waarbinnen je les geeft. Daarom is het goed dat wij vanuit de stichting nu de vrijheid krijgen om zelf de keuze te maken welke devices we willen gebruiken.”
Wetenschappelijke basis
De masteropleiding die Van der iest- Fennema heeft gevolgd, helpt erg bij het veranderproject op haar school, zo ervaart ze. “In de opleiding leer je als leraar om een innovatie te leiden en begeleiden in een team met collega’s. Door zelf te participeren ervaar je waar de knelpunten of mogelijkheden liggen. Daarnaast is het maken van een theoretisch kader op basis van literatuuronderzoek van meerwaarde om de innovatie een goede basis te geven.”
“Niet zomaar iets doen, maar kijken hoe je kunt kiezen voor het juiste middel voor welke groep en dat traject dan ook echt grondig aanpakken,” ziet Van der iest- Fennema als een voorwaarde. “Door de theorie uit mijn opleiding, kan ik meedenken over een onderbouwing van de keuzes die we samen maken. We moeten ons daarbij altijd blijven afvragen: past dit wel bij hoe wij lesgeven, dat is heel belangrijk.”
Tijdens haar opleiding is ze uitgedaagd om de stappen van het veranderproject aan te scherpen. Sparren met medestudenten, die ook in een onderzoekende en innoverende rol zitten, tilt de innovatie naar een hoger niveau, zo ervaart ze.
Devices gericht inzetten
Van der iest-Fennema maakt in haar werk regelmatig gebruik van het zogeheten TPACK-model. Dat model is ontwikkeld door wetenschappers Matthew Koehler en Punya Mishra en beschrijft de kennis die een leraar nodig heeft om ICT te integreren in zijn of haar onderwijs. Zo moet een leraar weten hoe de vakinhoud inzichtelijk en begrijpelijk gemaakt kan worden met behulp van ICT en welke didactiek het leren van bepaalde onderwerpen met behulp van ICT versterkt.
“De visie van IKC De Kinderkoepel is gebaseerd op traditioneel onderwijs. Instructies geven vinden wij erg belangrijk”, stelt Van der iest- Fennema. “We willen niet richting iPadscholen waar leerlingen vooral achter een schermpje zitten. We voegen devices echt alleen toe aan ons onderwijs als we denken dat het er beter van wordt. Dat betekent dus ook dat niet ieder kind per se een eigen Chromebook of iPad hoeft te hebben.”
Kleine stapjes
Nu de keuze gemaakt is voor Chromebooks in bepaalde klassen, wil IKC De Kinderkoepel de volgende stap zetten. Kinderen, aan het eind van groep 8, moeten de basisschool digitaal vaardig verlaten. “We zien dat computational thinking nog een brug te ver is voor ons, maar we zetten nu stappen om ICT-vaardigheden, informatievaardigheden en mediawijsheid een plek te geven in onze lessen. Niet apart, maar geïntegreerd in de bestaande vakken. We moeten de visie nog verder uitdiepen, maar de eerste opzet is er.”
Zeven tips van Christa van der iest-Fennema voor een verandertraject op school
Start daar waar iets te verbeteren/leren valt
Onderzoek welke manier van vergaderen en innoveren het best past bij je team
Neem je team mee, maak het proces concreet en visueel
Onderbouw je innovatie met theorie (doe onderzoek), pas dan weet je of iets zinvol is. Neem hierbij ook de tegengeluiden mee om je visie op de innovatie steviger neer te zetten
Start klein, met een pilot, werkt het zoals wij verwachten?
Zet kleine stappen en reflecteer hier steeds op met je team
Zorg voor goede borging
