Stichting OPSPOOR in Purmerend en omgeving wil goed onderwijs voor haar leerlingen, gegeven door innovatieve leerkrachten. Maar werkdruk en het lerarentekort laten maar weinig ruimte over om deze ambitie waar te maken. Om dat aan te pakken, diende OPSPOOR een innovatievraag in bij de PO-Raad. ‘Kunnen we ruimte creëren voor innovatie door het takenpakket van de leraren te verlichten met et behulp van ICT?’  

Bij OPSPOOR gebeurt al veel op het gebied van innovatie en ontwikkeling. Zo is er onder andere een IT-Lab, een initiatief voor hoogbegaafde leerlingen, en zijn er diverse werkgroepen die nadenken over onderzoekend leren en hier beleid op maken.  

OPSPOOR wil ruimte maken om te innoveren door te onderzoeken wat nu werkelijk de kerntaak van de leraar is en welke taken efficiënter en slimmer kunnen worden ingericht met behulp van ICT. Dit proces leverde de volgende resultaten op.  

• Meer bewustwording. De bewustwording bij leraren dat zij zelf in the lead zijn als het gaat om hun vak, is vergroot. Leraren geven nu aan wat zij nodig hebben om hun leerlingen pedagogisch en didactisch het beste te kunnen geven, de schoolleiding en het bestuur ondersteunen en stimuleren deze initiatieven. Dit bewustwordingsproces is een cultuuromslag waar OPSPOOR de komende tijd mee doorgaat. 

• En ondersteuningsstructuur. Bijvoorbeeld: 
  - een digitaal portfolio 
  - een intern team van Microsoft-innovatorexperts dat leraren begeleidt bij het lesgeven met Microsoft 
  - een werkwijze om een team mee te nemen in een ontwikkeling 
  - een lijst met tips en tops van het proces 
  Dit zijn levende documenten die OPSPOOR aanvult met nieuwe ervaringen en resultaten. 

• Een online magazine. OPSPOOR deelde haar ervaringen in een online magazine vol tips, vragen en ervaringen.  

Fleur van Hoorn van het IT-Lab is blij met de resultaten: “We hebben een enorm leerzaam traject doorlopen en ik ben blij met de onderlinge verbondenheid en alle nieuwe inzichten!”  

Tips 

Adviezen van OPSPOOR voor scholen die aan de slag willen met het vernieuwen van het lerarenvak en de inzet van ICT-middelen daarbij: 

• Begin klein, bijvoorbeeld in één ontwerpteam of op één school. OPSPOOR startte het bewustwordingsproces met de onderzoeksvraag aan leraren wat zij nodig hebben om hun leerlingen pedagogisch en didactisch het beste te kunnen geven. Dit was een goede eerste stap om leraren anders naar hun werk te laten kijken. 

• Zoek ook verbinding buiten je school of stichting, bijvoorbeeld met een andere school of de PO-Raad. 

• Toets je ervaringen aan wetenschappelijk onderzoek.  

Wil je sparren over dit onderwerp? 

Neem dan contact op met Fleur van Hoorn van OPSPOOR. 

OPSPOOR wilde onderzoeken of je met behulp van ICT het takenpakket van leraren kan verlichten, zodat zij meer ruimte krijgen voor het innoveren van hun vak. Een kernteam onderbouwde het innovatieproces met (bestaand) onderzoek en onderzocht ook het proces zelf. OPSPOOR heeft de innovatievraag opgesplitst in twee sporen. 

Spoor 1: een traject om leraren ervan bewust te maken dat zij zelf verantwoordelijkheid mogen pakken voor het innoveren van hun vak.  
Schoolleiding en directies schaarden zich achter de ontwikkeling om de verantwoordelijkheid voor het vak meer terug te leggen bij de leraar. Daarnaast versnelde corona versnelde het bewustwordingsproces. Tijdens de eerste lockdown moesten leraren immers uitvinden hoe zij digitaal konden lesgeven. Hierdoor gingen ze opnieuw nadenken over de basis van hun vak.  

Spoor 2: een inhoudelijk traject om het vak te vernieuwen met behulp van ICT.  

Door de lockdowns kwamen er vragen bovendrijven die allemaal gingen over de hoofdvraag hoe je met behulp van ICT het vak kan vernieuwen. Zoals: Hoe organiseer je een schooldag op een andere manier dan met een leraar voor een groep? Wat werkt online op didactisch en pedagogisch gebied, en hoe? En wat doen we face-to-face? 

Microsoft Innovator Expert-traject 
Het ontwerpteam verkende met de iCoaches en de bovenschoolse coördinator Onderwijs en IT de didactische en pedagogische meerwaarde van MS Teams tijdens een Microsoft Innovator Expert-traject. 

Hulp van lectoraat De Pedagogische Opdracht 
OPSPOOR had veel aan de hulp van het lectoraat De Pedagogische Opdracht van Hogeschool Inholland. Het ontwerpteam gebruikte bijvoorbeeld de onderzoeksmatige aanpak van het lectoraat bij de vernieuwingsvragen uit spoor 2. Leraren gingen aan de slag met een vraag en deelden hun eigen ervaringen in groter verband. Dit grotere verband, het collectief, ging hier vervolgens op reflecteren, waarna ideeën getoetst werden aan de buitenwereld. Bijvoorbeeld aan wetenschappelijk onderzoek. De bevindingen vanuit de buitenwereld brachten ze weer terug naar het collectief en uiteindelijk naar de klas.  

Van Hoorn: “Het lectoraat heeft ons goed begeleid bij ons bewustwordingsproces. We hebben bijvoorbeeld met hulp van het lectoraat een ervaringsreconstructie gedaan met leraren waarbij ze individuele ervaringen collectief geduid hebben en we hebben gezamenlijk verkend hoe we het reflectief en onderzoeksmatig werken op basis van gekozen thema’s verder kunnen oppakken in school.” 

Proces vastgelegd in magazine
OPSPOOR heeft het proces dat de organisatie doormaakte gedetailleerd beschreven in een online magazine:  

• Fase 1: verkenning vraagstuk 

• Fase 2 en 3: literatuurverkenning en gegevens verzamelen 

• Fase 4: besluit interventie 

• Fase 5: uitvoeren en feedback geven

• Fase 6: evalueren, bijstellen, borgen 

Het magazine bevat ook ervaringen van de deelnemers aan dit traject en het ontwikkelcanvas dat OPSPOOR gebruikte. Van Hoorn: “Deze aanpak was alleen mogelijk, omdat er tegelijkertijd een bewustwordingsproces plaatsvond bij OPSPOOR en leraren steeds meer uit hun isolement kwamen, erkenning en waardering kregen en ruimte om op een andere manier naar hun vak te kijken.”