De Rijdende school vertrok vanuit de vraag: "Hoe krijgen scholen inzicht in de leerlijn van leerlingen?". Er zijn in deze versnellingsvraag grote stappen gezet om onderwijs vanuit een leerlijn mogelijk te maken. Scholen hebben ervaring opgedaan met werken met gemetadateerd lesmateriaal en uitgevers staan positiever tegenover het vrijgeven ervan. Leraren kunnen zelf via een nieuwe cursus praktisch aan de slag met leerlijnen.

Metadatering

De metadatering van lesmateriaal was lang een uitdaging, maar via deze versnellingsvraag zijn er concrete successen geboekt. Het doel was om zowel voor rekenen, taal, aanvankelijk lezen en kleuters de meest gebruikte methodes te metadateren via de kernprogramma’s van het SLO, de microdoelen van HERA en beoordelingscriteria van de leraar.

Hoewel de eindstreep nog niet gehaald is, zijn er tijdens de versnellingsvraag grote stappen gezet:

• drie rekenmethodes voor groep 7 en 8 zijn gemetadateerd voor een pilot

• in de Proeftuin Rekenen is er gewerkt met 4 gemetadateerde methodes voor groep 7 en 8. De uitkomsten hiervan zijn gepubliceerd en besproken met uitgevers

• via gesprekken zijn uitgevers positiever geworden over het vrijgeven van metadata

• uitgevers hebben een dashboard ontwikkeld (Momento)

• sommige uitgevers richten nieuwe methodes flexibeler in

Een platform om gemetadateerd lesmateriaal beschikbaar te stellen, dat is er nog niet van gekomen. Bij de start van de versnellingsvraag is wel verkend waar zo’n platform aan zou moeten voldoen. In contact met de werkgroep Edustandaard, die al langer hiermee bezig is, zijn de nieuwe wensen op papier gezet en is besloten dat een nieuw platform overbodig is.

Aan de slag met leerlijnen

Om leraren te helpen boven de stof te staan, is er een cursus ontwikkeld in samenwerking met KPC: Werken met leerlijnen. Deze cursus biedt leraren praktische handvatten om met leerlijnen aan de slag te gaan en curriculumbewust te worden. In de workshop leren leraren kritisch naar de visie van hun school kijken, hun onderwijs anders in te richten of onderzoeken zij de mogelijkheid om volledig over te stappen naar werken vanuit leerlijnen.

De Rijdende School, die de versnellingsvraag indiende, begon met het ontwerp van een leerlijn voor schrijfvaardigheid. Hiervoor werden alle kerndoelen per groep in kaart gebracht en maakten de leraren per leerdoel een kaart met stappenplan. Door meer op de persoonlijke situatie van de leerling in te springen, wordt de leerstof meer relevant en aansprekend.  

Een voorbeeld van deze aanpak bij schrijfvaardigheid is de opdracht een verjaardagskaart voor oma te schrijven. In veel bestaande methodes dient de leerling dit op een vast moment uit te voeren, wanneer het wellicht niet relevant is. In de nieuwe situatie springt de leraar er juist op in als een leerling vertelt dat oma jarig is, door de kaart met de oefening erbij te pakken.

Hoe nu verder?

De versnellingsvraag heeft de weg vrij gemaakt voor meer scholen om bezig te gaan met metadatering en leerlijnen. Uitgevers zijn positiever over het vrijgeven van metadata en richtingen nieuwe methodes flexibeler in.

De Rijdende School gaat zelf ook verder met het metadateren van de methodes. Samen met de vereniging IKOOK gaan ze de doelen en strategieën uit de grote rekenmethodes binnen het domein ‘meten en meetkunde’ koppelen aan leermaterialen. Daarnaast blijft de Rijdende school in gesprek met uitgevers om metadata beschikbaar te maken.

De Rijdende School biedt onderwijs aan circus- en kermiskinderen. Leerlingen krijgen in de wintermaanden les op een reguliere school, dit noemen zij ‘winterscholen’. In de zomermaanden zitten de leerlingen op de Rijdende School.

Op de winterscholen wordt van verschillende lesmethodes gebruikt gemaakt. Wanneer zij de overstap maken naar de Rijdende School, werken ze verder waar ze gebleven waren op hun winterschool. Leerlingen werken dus op hun eigen niveau en (deels) met de methode die ze meekrijgen van hun winterschool.

Vanwege de kleinschaligheid zitten in één groep op de Rijdende School leerlingen van verschillende niveaus, ofwel jaargroepen. De leraar begeleidt al deze leerlingen individueel op hun eigen niveau. Ook worden regelmatig groepslessen gegeven. Aan de zaakvakken (aardrijkskunde, geschiedenis en biologie) wordt in niveaugroepen gewerkt. Op het moment dat de leerling weer teruggaat naar de winterschool, moet het niveau van de leerling weer aansluiten bij het onderwijs dat daar gegeven wordt.

Uitdagingen

De huidige situatie in de Rijdende School is zeer arbeidsintensief. De leraren moeten de leerlingen in alle methodes kunnen begeleiden. Het vaststellen van de voorkennis en het niveau van de leerling is lastig, omdat niet direct inzichtelijk is aan welke leerdoelen door leerlingen al is gewerkt vanuit de methode. Dit maakt het werken op individueel niveau al een uitdaging, maar het samenstellen van groepslessen voor meerdere leerlingen is nog ingewikkelder.

Het streven is tijd- en plaatsonafhankelijk onderwijs, maar de randvoorwaarden hiervoor zijn nog niet op orde. De Rijdende School wil leerlingen volgen in hun ontwikkeling en kijken wat zij nodig hebben. 

Werken met leerlijnen

De Rijdende School wil individuele leerlijnen mogelijk maken, zodat leraren de ontwikkeling van leerlingen kunnen volgen. Pas wanneer de leraar precies ziet waar een leerling in zijn ontwikkeling staat, geeft hij de leerlingen op hun eigen niveau gepersonaliseerd les. Meer weten over leerlijnen? Lees de publicatie 'In vijf stappen naar het werken vanuit leerlijnen' van KPC groep. 

Daarom is er behoefte aan een systeem dat de ontwikkeling van leerlingen goed in kaart brengt. Daarvoor is nodig dat methodes metadata (labels) bevatten en gekoppeld zijn aan de doelstellingen die er zijn. De leraar hoeft de methode niet meer van voor tot achter door te werken, en weet wat de doelstelling van elke les is. Om dit te bereiken is hulp van de uitgevers nodig. 

Als de metadata beschikbaar is, kunnen leraren van de Rijdende School leerlingen van verschillende scholen begeleiden in hun leerlijn. Wanneer leerlingen in het seizoen onderweg zijn met het circus of de kermis, krijgen zij toch nog onderwijs op maat. 

De Rijdende School geeft in de zomermaanden les aan rondreizende circus- en kermiskinderen. De leerlingen gaan in de winter naar hun eigen school en krijgen vanuit daar een eigen lesmethode mee. Voor de leraren van De Rijdende School is het zeer arbeidsintensief om de leerlingen vanuit alle verschillende methodes te begeleiden omdat het niet altijd inzichtelijk is waar de leerling staat in zijn leerproces. Groepsgewijs instructie geven is daardoor vrijwel onmogelijk.

Daarom wilde de school graag individuele leerlijnen mogelijk maken, die methode overstijgend inzicht geven in waar de leerling staat in het curriculum. Op basis hiervan kunnen gemakkelijker groepjes worden gemaakt voor instructie en kan de Rijdende School aan de winterscholen laten zien waar ze aan gewerkt hebben. De school diende een versnellingsvraag in met als doel:

• lesmateriaal te metadateren

• het curriculair bewustzijn bij leraren te vergroten

• een platform te ontwikkelen waarop gemetadateerd lesmateriaal beschikbaar gesteld wordt

Vraag goedgekeurd

De toetsingscommissie keurde de vraag van schoolbestuur SRS goed in april 2015, met ondersteuning van Kennisnet en de PO-Raad. Daarnaast werd de vraag ondersteund door verschillende andere scholen en betrokkenen van De Rijdende School. Meer lezen? Bekijk de projectbeschrijving van de Rijdende School (.pdf).

Bundeling van krachten

Na de start van de versnellingsvraag bleek dat een aantal vragen elkaar deels overlapt. Vooral de versnellingsvragen ‘interveniëren op basis van learning analytics’ en ‘overkoepelend dashboard voor leraren. Het doel van elke vraag was verschillend, maar de vraag aan uitgevers lag op één lijn. 

Vanuit elke vraag was er de behoefte om leerresultaten te vergelijken en op een leerlijn te kunnen plaatsen. Met ondersteuning van Kennisnet en de PO-Raad zijn er verschillende bijeenkomsten georganiseerd om gezamenlijke wensen te identificeren en is de draagkracht voor het vraagstuk vergroot. Daarnaast zijn de krachten gebundeld voor gesprekken met uitgevers.   

Aan de slag met metadata

De Rijdende School ging samen met de Sterrenscholen aan het werk om lesmateriaal te metadateren. Ze hebben hierin stappen gezet voor drie methodes van rekenen voor groepen 7 en 8. Het originele doel om zowel voor Rekenen, Taal, Aanvankelijk Lezen en Kleuters het lesmateriaal te metadateren werd bijgesteld.

De ontwikkelde metadata is in 2017 getest in de Proeftuin Rekenen (.pdf) en de uitkomsten hiervan zijn gepubliceerd en besproken met de uitgevers tijdens verschillende bijeenkomsten. Hierbij waren ook betrokken: de werkgroep OBK (OnderwijsBegrippenKader), rekenexperts, Kennisnet, het SLO en het Ministerie van Onderwijs.

Aan de slag met curriculumbewustzijn

Samen met de KPC-Groep heeft De Rijdende School in december 2016 een online workshop gelanceerd voor leraren die meer curriculumbewust willen worden. Een aantal scholen zijn van start gegaan met de workshop. Om meer bekendheid te geven aan de workshop zijn er verschillende artikelen geschreven en is het tijdens events als de Onderwijsdagen onder de aandacht gebracht.

Aan de slag met een online platform voor metadata

Bij de start van de vraag zijn de randvoorwaarden en eisen verkend waar een online platform voor metadata aan zou moeten voldoen. De Rijdende school is aan de hand van deze randvoorwaarden bezig om hun eigen platform door te ontwikkelen.