Onlangs was ik op Saba en Sint Eustatius, twee van de drie ‘BES-eilanden’ (de derde is Bonaire). Ik vormde samen met collega Nienke Deelstra - die als voormalig schoolcoach de eilanden goed kent - een tweekoppige delegatie.

Sinds 2010 zijn de BES-eilanden bijzondere Nederlandse gemeenten. Dat betekent onder meer dat het Nederlandse bestuurlijke stelsel grotendeels van toepassing is, inclusief het onderwijs. Als gevolg daarvan zijn de scholen in Caribisch Nederland lid van de VO-raad en de PO-Raad. 

Het was heel bijzonder om de scholen - onze leden - te bezoeken, in de klassen te kijken en in gesprek te gaan met de leraren, schoolleiders en bestuursleden. Saba kent één basisschool, Sint Eustatius vier, we zijn bij allemaal geweest. Ook bezochten we de vo-school op Sint Eustatius en de expertisecentra op beide eilanden. 

We waren onder de indruk van de grote inzet en betrokkenheid van de leraren, de schoolleiders en de experts om van betekenis te zijn voor de kinderen: een grote kwaliteit. Onder soms lastige omstandigheden proberen ze iedereen een goede start te geven in het leven. Of zoals de bevlogen expertisecentrumdirecteur Camelia Berkel zei: ‘Het is pittig, maar nooit saai’.

In de eerste tien jaar na de grote bestuurlijke verandering hebben de PO-Raad en (deels) de VO-raad deze scholen ondersteund in opdracht van het ministerie van OCW. Ministerie en sectorraden waren het erover eens dat deze support moest worden omgezet in duurzame ondersteuning. Helaas is deze onvoldoende van de grond gekomen. Dat heeft meerdere oorzaken.

Voor een deel zit dat in verschijnselen die we ook in het Europees Nederlandse onderwijs aantreffen. Het blijkt moeilijk te zijn om tot een echte lange termijnaanpak te komen: losse maatregelen, ingewikkelde regelgeving, een deel van de bekende subsidieconfetti daalt ook in Caribisch Nederland neer. 

Voor een ander deel heeft het te maken met een breder ongemak in het openbaar bestuur. Nederlandse voorzieningen en systemen zijn niet zomaar te kopiëren en te projecteren op Caribisch Nederland, bijvoorbeeld vanwege culturele verschillen. Ook de fysieke afstand maakt het ingewikkelder.

Tegelijkertijd is er aan aandacht geen gebrek, getuige de vele delegaties die Caribisch Nederland in recente jaren hebben aangedaan: meerdere ministers, topambtenaren en onlangs nog de Onderwijsraad zijn langs geweest. Dat is mooi. Maar die aandacht vertaalt zich nog niet in de structurele ondersteuning waar zoveel behoefte aan is. 

Om te beginnen is er behoefte aan een langjarig programma van coaching en professionalisering, zowel voor de schoolleiders als voor de teams en de bestuursleden. Dit programma is slechts ten dele van de grond gekomen.

Ingewikkeld is verder dat de Caribische scholen vanouds met Amerikaanse methoden werken, grotendeels ook in de Engelse taal. Maar deze scholen worden ook geacht te voldoen aan de Nederlandse kerndoelen. Ondanks vele inspanningen is voor de meeste vakken de match nog niet gemaakt.

Europees Nederland heeft een lange en tamelijk unieke traditie van medezeggenschap. Het is onderdeel van de Nederlandse cultuur, de Caribische traditie is anders. Dat leidt tot ingewikkeldheden: de Nederlandse vorm van inspraak is niet zomaar reproduceerbaar.

Het lukt de scholen redelijk om goede mensen te vinden, grotendeels afkomstig uit andere delen van het Caribisch gebied of Suriname. Werk- en verblijfsvergunningen laten echter lang op zich wachten, waardoor de nieuwe leraren niet snel genoeg aan de slag kunnen.

Saba en Sint Eustatius kennen geen speciaal onderwijs, wat betekent dat alle kinderen naar de reguliere scholen gaan. De expertisecentra bieden extra ondersteuning en beschikken over professionele krachten, maar het aantal kinderen met special needs groeit en niet alle ondersteuning is voorhanden. Zo worden logopedisten op beide eilanden node gemist.

Saba en Sint Eustatius zijn prachtige eilanden, het onderwijs wordt met grote toewijding verzorgd, de betrokkenheid vanuit Europees Nederland is groot. Maar er ligt nog veel werk. Het moet mogelijk zijn om de grote onderwijsuitdagingen op deze eilanden te lijf te gaan; als PO-Raad zullen we klaarstaan voor onze leden.

Deze blog is een licht uitgebreide versie van een eerdere post op LinkedIn.